Voor interpretatie vatbaar
11:00 – 11.45 GROTE ZAAL Openingslezing
Tim de Mey is natuurlijk de schrijver van het vwo-eindexamenboek over scepticisme, ‘Het voordeel van de twijfel’. Daarbij is hij ook assistent-professor in de Theoretische Filosofie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, en gastprofessor aan de Universiteit van Leuven.
Het onderzoek van Tim de Mey spitst zich toe op de rol van verbeelding en creativiteit, zowel in het dagelijks leven als in wetenschap, kunst en filosofie.
In zijn openingslezing zal hij vooral ingaan op hoofdstuk 4 van het boek, over het probleem van andere geesten: is het mogelijk om de ander te kennen? De inhoud van het vragenuurtje wordt bepaald door vragen van bezoekers: stuur alle vragen die je aan Tim zou willen stellen naar info@agorafilosofie.nl. Zie ook YouTube video: Tim de Mey pitcht “Het voordeel van de twijfel”
Tim de Mey over kritisch en creatief denken
Op het eerste gezicht lijken ‘kritisch denken’ en ‘creatief denken’ tegengestelde denkbewegingen. Bij kritisch denken worden mogelijke verklaringen tegen het licht gehouden en wanneer ze niet aan de hoogste eisen voldoen, geëlimineerd. Bij creatief denken worden echter meer en meer alternatieve verklaringen bedacht en overwogen. In deze spreekbeurt beargumenteer ik dat kritisch en creatief denken onlosmakelijk verbonden zijn. Sterker nog, de meest efficiënte manier om ‘kritisch’ te denken in de eigenlijke zin van het woord, bestaat in het doelbewust (blijven) aanjagen van contextueel relevante, alternatieve verklaringen. Creativiteit bestaat dus in essentie in het open staan of vatbaar zijn voor verschillende interpretaties. Toegepast op de filosofie van het zelf: telkens wanneer men erop reflecteert, maakt de ‘altijd toenemende oceaan’ van alternatieve antwoorden op de vraag ‘Wie zegt gij dat ik ben?’, een probleemoplossing mogelijk die tegelijk kritisch en creatief is.
Filosoferen over vrouwen en andere dieren
12.00 – 13.00 GROTE ZAAL D0.08 Eerste ronde
Dr. Floris van den Berg is filosoof en dus atheist en veganist. Hij universitair docent milieufilosofie aan de Universiteit Utrecht. Hij schreef onder andere de volgende filosofische werken: Hoe komen we van religie af? Een ongemakkelijke liberale paradox (2009), Beter Weten: Filosofie van het ecohumanisme (2015) en onlangs De vrolijke feminist. Een ecofeministische filosofie (2017), zie hier een boekrecensie.
In de Grote Zaal (D0.08) houdt hij een pleidooi voor feminisme en veganisme getiteld “Filosoferen over vrouwen en andere dieren”.
Digitale identiteit
12.00 – 13.00 MIDDENZAAL A0.08 Eerste ronde
Marjolein Lanzing is techniekfilosoof. Ze onderzoekt de betekenis van het Zelf in het huidige digitale tijdperk, oftewel, ze denkt na over hoe technische ontwikkelingen op het digitale vlak onze normen en waarden beïnvloeden en veranderen, met name met betrekking tot onze ideeën over privacy.
Marjolein schreef een scriptie over Facebookvriendschap: “Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat doordat steeds dezelfde informatie ongefilterd aan honderden zeer uiteenlopende Facebookvrienden (van je tante, tot je werkgever, tot een uit het oog geraakte basisschoolvriendin) wordt gedeeld, ook ideeën over intimiteit oprekken. Buiten Facebook heb je verschillende cirkels van intimi, en verschillende gradaties waarop intimiteiten en informatie worden gedeeld. Facebook heft deze grenzen als het ware op.”
Kan je jezelf kennen?
12.00 – 13.00 KLEINE ZAAL E2.12A Eerste ronde
Naomi Kloosterboer is promovenda op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Haar onderzoek gaat over zelfkennis: hoe kan je weten wat je denkt en voelt? Ze is in de afrondende fase van haar proefschrift en heeft tijdens haar promotie ook in Birmingham en aan Harvard onderzoek gedaan. Vorig jaar heeft ze met praatje over ‘Hoe je overtuigd raakt: luister niet naar de neurologen’ gewonnen op de Nederlands-Vlaamse dag van de filosofie.
In Het Voordeel van de Twijfel van Tim de Mey wordt probleemloos verondersteld dat je je eigen gedachtewereld kan kennen. Dat je weet wat je overtuigingen, je herinneringen, je gevoelens en je intenties zijn. In huidig onderzoek in de psychologie en neurowetenschappen wordt juist het tegendeel beweerd: we maken vaak fouten als het gaat om wat we geloven, voelen en willen, en aangezien we niet weten wanneer we die fouten maken, zouden we hier altijd over moeten twijfelen.
Beide stellingen zijn volgens mij te sterk en dit wil ik met jullie onderzoeken. Hoe vergaren we eigenlijk zelfkennis? Is introspectie de enige methode? En zo niet, hoe bepalen we welke methode klopt? Of, met andere woorden, zijn er condities waaraan zelfkennis moet voldoen? Zijn er bepaalde toetsstenen die we kunnen inzetten? En, als laatste, wat kunnen we zeggen tegen iemand voor wie kennis probleemloos is enerzijds, en tegen iemand die sceptisch is over zelfkennis anderzijds?
Kan je jezelf kennen in de Kleine Zaal (E2.12) mag je zien als vwo-examenvoorbereiding. Dit thema komt terug als havo-examen vanaf 2018.
Het ongrijpbare zelf
14.00 – 14.45 GROTE ZAAL D0.08 Tweede ronde
Van Jacques Bos hebben we het thema van deze dag geleend: hij schreef in 2013 een boek met de titel Het Ongrijpbare Zelf waarin hij filosofische discussies en opvattingen over het zelf bespreekt. Jacques Bos werkt op de Universiteit van Amsterdam en is onze gastheer op 7 april. Hij is behalve academisch filosoof ook erg betrokken bij filosofie op de middelbare school.
Het ongrijpbare zelf wordt het havo-examen vanaf 2018
Conflicten en natuurrampen
14.00 – 14.45 MIDDENZAAL A0.08 Tweede ronde
Ronald Tinnevelt is natuurlijk samen met Thomas Mertens de schrijver van het geliefde havo-eindexamenboek. Hij is docent op de Radboud Universiteit, en doet onderzoek op het terrein van mondiale rechtvaardigheid, democratie, mensenrechten, soevereiniteit en kosmopolitisme: vragen zoals moeten wij de armen op de wereld helpen en gelden voor alle mensen dezelfde wetten?
Ronald Tinnevelt over conflicten en natuurrampen
Onlangs las ik in de krant het volgende ‘‘Bij een natuurramp geven we, bij conflicten niet’. Al jaren is dit de verklaring die deskundigen geven voor de almaar afnemende aandacht voor hongersnoden.’ (Trouw 23 maart) Op het eerste gezicht klinkt dat aannemelijk. Maar waarom is dat zo? Waarom reageren we anders bij conflicten? En, is dat eigenlijk wel een juiste reactie? Is het moreel juist om bij conflicten niets te geven en bij natuurrampen wel?
Wittgensteins privétaal argument
14.00 – 14.45 KLEINE ZAAL E2.12A Tweede ronde
Dr. Harry Stein promoveerde in 1997 op Wittgensteins taalfilosofie. Zijn proefschrift ‘The Fiber and the Fabric’ werd de Praemium Erasmianum studieprijs toegekend. Momenteel is Harry Stein docent filosofie op het Murmellius Gymnasium.
Wittgenstein is een Oostenrijks-Britse filosoof die leefde van 1889 tot 1951. Zijn bijgedragen aan de taalfilosofie en aan de grondvesten van de logica is van groot belang. Evenals zijn bijdragen aan de filosofie van de wiskunde en de filosofie van de geest. Hij wordt gezien als een pionier in de analytische filosofie.
Mensverbetering en persoonlijke identiteit
15.00 – 15.45 KLEINE ZAAL D8.08 Derde ronde
Leon de Bruin is één van de schrijvers van ‘Ik. Filosofie van het zelf’ de nieuwe havo-examenbundel die vanaf volgend jaar gebruikt zal worden. Hij werkt op de Radboud Universiteit Nijmegen en de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Leon de Bruin over mensverbetering en persoonlijke identiteit
De wetenschappen bieden ons steeds meer middelen, methoden en technieken om onze cognitieve en emotionele vermogens te optimaliseren. We gebruiken Deep Brain Stimulation (DBS) om (mentale) stoornissen zoals ADHD en Autisme te behandelen, Transcranial Magnetic Stimulation (TMS) om het geheugen van ooggetuigen in de rechtszaal te verbeteren, en Ritalin om betere cijfers te halen voor het tentamen.
In mijn lezing bespreek ik de impact van deze zogenaamde ‘mensverbeteringstechnieken’ op ons begrip van persoonlijke identiteit. Daarbij ga ik met name in op de volgende drie filosofische vragen: 1) wat betekent het om ‘jezelf’ te zijn en te blijven?, 2) wie ben ik nu eigenlijk ‘echt’?, en 3) wat betekent het om zelfstandig en verantwoordelijk te handelen?
Genderidentiteit
15:00 – 15.45 KLEINE ZAAL E2.12A Derde ronde
Jinte Teunissen (34) is transvrouw en biologiedocente. Zij zet zich in voor de normalisering van genderdiversiteit. Openhartig vertelt zij over haar eigen genderdiversiteit en wat zij merkt van de omgeving. In het interview Op weg naar jezelf kun je alvast haar verhaal lezen.
Drs. Martin Struik is docent filosofie op het Luzac College en Luzac Lyceum (Amsterdam) en het Oostvaarders College (Almere) en is medeorganisator van Agora.
Jinte is transvrouw en filosofeert met Martin Struik en het publiek over vraagstukken rondom genderidentiteit.
Buddhist conceptions of the self
15.00 – 15.45 KLEINE ZAAL E2.12A Derde ronde
Stephen Harris is gespecialiseerd in Oosterse filosofie, in het bijzonder Indiaanse filosofie. Stephen is expert op het gebied van Buddhistische ethiek en komt vertellen over Buddhistische opvattingen van het zelf. In Leiden doceert Stephen Harris op de nieuwe opleiding ‘Global and comparative perspectives in philosophy’. Je kunt een voorproefje bekijken van zijn lezing door hier in te loggen.
Let op; Buddhist conceptions of the self is een Engelstalige lezing.